Percepcja słuchowa – Zaburzenia percepcji słuchowej 

Słuch jest zdolnością odbioru dźwięków.  Odbiór słyszanych dźwięków możliwy jest dzięki analizatorowi słuchowemu , który składa się z ; receptora odbierającego bodźce słuchowe / ucho/ , przekazującego je na pobudzenia nerwowe ; drogi słuchowej doprowadzającej pobudzenia nerwowe do mózgu ; korowej części analizatora / miejsce dokonania analizy i syntezy bodźców słuchowych/ oraz nerwów odśrodkowych przekazujących impulsy
do mózgu. 

Aby odbierać dźwięki mowy potrzebny jest więc sprawny analizator słuchowy, który, powtórzmy, jest złożony z receptora, drogi dośrodkowej, korowej części analizatora (okolice skroniowe) oraz drogi odśrodkowej przekazującej impulsy z mózgu do narządów artykulacyjnych. Sprawny analizator  umożliwia właściwą identyfikację i różnicowanie dźwięków a także związanie ich z właściwą treścią.

      Podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju spostrzeżeń słuchowych jest więc anatomicznie nie uszkodzony i funkcjonalnie sprawny analizator słuchowy – odpowiedzialny za słuch fizyczny. Prawidłowa identyfikacja dochodzących do mózgu bodźców słuchowych jest warunkiem rozwoju mowy .

  Percepcja słuchowa , czyli spostrzeganie słuchowe , jest jedną z podstawowych funkcji psychofizycznych, zaangażowanych w czynność czytania i pisania. 

 Angażuje ona trzy rodzaje słuchu:

W percepcji mowy uczestniczy zarówno słuch fizyczny jak i muzyczny oraz fonematyczny. Dzięki słuchowi fizycznemu dziecko jest w stanie opanować mowę, dzięki muzycznemu może wyraziście czytać i rejestrować mowę, natomiast dzięki fonematycznemu może świadomie dokonywać analizy i syntezy słuchowej tj. wyodrębniać zdania z potoku mowy, wyrazu w zdaniu, sylaby i głoski w wyrazach, może łączyć we właściwej kolejności, odróżniać podobne głoski. Do tych operacji potrzebna jest dobra pamięć słuchowa. Niewłaściwe funkcjonowanie któregokolwiek słuchu powoduje trudności w czytaniu i pisaniu.

Wg M. Bogdanowicz w słuchu fonematycznym wyodrębnia się następujące czynności:

 

Jak wpływa analiza i synteza słuchowa na czytanie i pisanie

 Wyodrębnianie dźwięków, analiza i synteza jest dokonywana na poziomie ośrodkowego układu nerwowego, głównie w korze mózgowej. Uszkodzone lub niesprawnie funkcjonujące okolice kory mózgowej powodują trudności w w/w procesach (nie jest to jednak niedosłuch) Czytanie polega na przeniesieniu znaków języka pisanego na odpowiednie dźwięki mowy, połączenie (syntezę) tych dźwięków i zrozumienie słowa. Pisanie ze słuchu jest odwrotnym procesem do czytania – dziecko musi w usłyszanym słowie wyodrębnić dźwięki (dokonać analizy) i przyporządkować im właściwe znaki graficzne. Na początku nauki często nie widać czy dzieci maja trudności, bo zapamiętują tekst pamięciowo (jeśli mają dobra pamięć wzrokową). Trudności pojawiają się przy dłuższych tekstach. Należy pamiętać, że: główną przyczyną zaburzeń w czytaniu jest trudność dokonywania syntezy, natomiast główną przyczyną zaburzeń w pisaniu jest trudność analizy słuchowej wyrazu.

Prawidłowy rozwój percepcji słuchowej ma  bardzo duże znaczenie w rozwoju dziecka. Nieprawidłowości w rozwoju percepcji słuchowej stanowią  jedną  z wielu  przyczyn niepowodzeń  dzieci  w początkowej nauce czytania i pisania.

Objawy zaburzeń percepcji słuchowej

Trudności w czytaniu:

 

Trudności w pisaniu:

 

Trudności w wypowiadaniu się:

 

W jaki sposób możemy pomóc?

 

W pracy z dzieckiem można wykorzystywać proponowane ćwiczenia i zabawy rozwijające percepcje słuchową:

Dziecko trzeba nauczyć czytać, powinno czytać codziennie, bo jak wiadomo „ćwiczenie czyni mistrza”, ale należy  przemyśleć jak to zrobić. Niech czytanie kojarzy się dziecku z czymś przyjemnym. Pozytywne nastawienie to połowa sukcesu.

Czytajmy przy wspólnej zabawie, np. hasła w kalamburach. Mogą to być wyrazy lub zdania, dopasujmy stopień trudności do możliwości dziecka. Dziecko, spędzając czas z rodzicami, dostaje dodatkową nagrodę- zainteresowanie najbliższych osób. Pisząc hasła używajmy dużej czcionki.

Jeżeli dziecko ma duże trudności zacznijmy od czytania sylab- np. pobawmy się w odgadywanie sylab, pisanych palcem na plecach, odgadujmy nawzajem, co napisaliśmy.

W bajkach, wierszykach czytajmy na przemian  zdania, wersy, raz rodzic, raz dziecko.

Czytając wiersz pozwólmy dziecku przeczytać, dokończyć wyraz rymujący się.

Starajmy się, by dziecko czytało sylabami. Możemy pomóc mu falbankując, podkreślając  sylaby w tekście.

Jeżeli dziecko nie słyszy dobrze głosek, sylab, możemy ćwiczyć percepcję słuchową poprzez zabawy- np. „TAJEMNICZY JĘZYK PA”- do każdego wyrazu w zdaniu dokładamy sylabę „pa”, zadaniem dziecka jest odgadnąć, co powiedzieliśmy, odszyfrować tajemniczy język, odrzucając sylabę „pa” (rodzic mówi „Pabardzo palubię pabawić pasię paz pamoim pasynem”, dziecko odszyfrowuje „bardzo lubię bawić się z moim synem”). 

Możemy też dzielić wyrazy na sylaby, a w odstępach między nimi, dla utrudnienia mówimy słowo „dom”, dziecko wyrzuca słowa „dom” i podaje złożony z sylab wyraz (ko-dom-za, dziecko mówi koza, rodzic mówi ka-dom-na-dom-pa, dziecko odszyfrowuje kanapa). 

Inną zabawą jest przestawianie sylab- jaki wyraz powstanie, gdy pierwszą sylabę zamienimy miejscami z drugą, np. ma-sło, sło-ma, bel-ka, ka-bel (np. wyrazy lipa, rano, dzieje, dzieło, pralka, tarka, wodzi, masa, nami, tama, rolka, cera).

 

Systematyczne  prowadzenie ćwiczeń rozwijających percepcję słuchową w domu,  ma ogromny wpływ na prawidłowy przebieg procesu uczenia umiejętności czytania i pisania.